Poezje Cypriana Norwida

,,Fortepian Szopena”

Geneza wiersza wiąże się
z odwiedzinami Norwida w Paryżu,
w mieszkaniu chorego Szopena. Norwid opisał tę sytuację w utworze ,,Czarne kwiaty”. Wiersz został napisany już  po śmierci Fryderyka Szopena, którego muzykę Norwid bardzo cenił. Napisał po jego śmierci: Rodem warszawianin, sercem Polak, a talentem świata obywatel.

Na powstanie wiersza wpłynęło też wydarzenie, które wstrząsnęło poetą. Dotarła do niego wiadomość o wyrzuceniu na bruk fortepianu Szopena z okien płonącego pałacu Zamoyskich, zdemolowanego przez rosyjskich  żołnierzy,
w odwecie za nieudany zamach polskich powstańców na rosyjskiego gubernatora Berga.

Drugi fragment tego utworu poświęcony jest właśnie wspomnianej  wizycie Norwida u Szopena. Szopen zostaje porównany do mitologicznego Orfeusza, który swoją przepiękną muzyką potrafił wzruszyć nawet mieszkańców piekła, tak że oddali mu ukochaną Eurydykę. W tej części utworu Norwid przedstawia
obraz grającego Szopena, lekko dotykającego klawiszy fortepianu. Blada ręka chorego Szopena miesza się poecie w oczach z klawiaturą ze słoniowej kości.

W kolejnych strofach Norwid charakteryzuje muzykę Szopena. Uważa, że jest pełna prostoty, a przez to doskonała, tak jak była doskonała sztuka grecka za czasów rozkwitu w epoce Peryklesa. Muzyka Szopena zawiera wartości moralne - potrafi przemieniać rzeczy zwykłe w niezwykłe (wrota stają się harfą, ścieżka polna wstęgą, zboże zamienia się w Hostię). Norwid przypisuje jej cechy boskie, niezwykłe. Zauważa jej ludowość, podkreśla również jej najlepsze polskie cechy, których uosobieniem jest przywołany tu Piast -bartnik i kołodziej- założyciel dynastii polskich królów. Muzyka Szopena ma swój styl- jest rozpoznawalna na całym świecie- ,,na krańcach bytu”.

 Według Norwida sztuka Szopena należy do najdoskonalszych osiągnięć  sztuki całej ludzkości.  Poeta stawia go w gronie najwybitniejszych twórców , takich jak: Fidiasz, Dawid i Ajschylos. Twierdzi w swym rozważaniu na temat sztuki, że cechą zwykłych ludzi jest niedoskonałość. Tylko nieliczni artyści potrafią stworzyć dzieło doskonałe, pełne  i takim właśnie dziełem jest muzyka Szopena. 

 Ostatnia część wiersza opowiada o wydarzeniach, które miały miejsce
w Warszawie we wrześniu 1863 roku. Z okien pałacu Zamoyskich przy ulicy Nowy Świat wyrzucono bombę na powóz namiestnika carskiego w królestwie Polskim generała Berga. W odwecie żołnierze rosyjscy zdemolowali pałac, wyrzucili oknem na bruk fortepian, na którym grywał kiedyś młody Szopen. Norwid widzi w tym wydarzeniu symbol. Wskazuje, że przyszłe pokolenia docenią jego muzykę , zrozumieją jej doskonałość: ,,Syn może minie, lecz
ty wspomnisz wnuku”., ponieważ ,,Ideał sięgnął bruku”. W tych słowach zawarta jest ironia, ale i nadzieja, że muzyka Szopena z salonów zejdzie  do ludzi prostych, będzie przez nich doceniona .

,,Bema pamięci żałobny – rapsod”

 
 Józef Bem – to generał, bohater powstania listopadowego i rewolucji na Węgrzech w czasie Wiosny Ludów w 1848 roku. Ten uroczysty wiersz – rapsod-  poeta poświęcił Bemowi, bohaterowi walczącemu ,,Za wolność Waszą i Naszą”. Napisał go w 1851 roku, w pierwszą rocznicę  śmierci
Bema. 

Utwór  jest symbolicznym opisem pogrzebu generała Bema. Jest po prostu poetycką wizją stylizowaną na pogrzeb starosłowiańskiego wodza. Zmarły bohater ubrany w zbroję jest niesiony w stronę grobu w towarzystwie rycerzy, żołnierzy, służących. Prowadzą jego konia, niosą sokoła, z którym kiedyś polował  i ubrany w wawrzyn miecz. W orszaku żałobnym towarzysze niosą gromnice, chorągwie,  odznaki oddziałów, którymi kiedyś dowodził. Towarzyszą im płaczki, panny żałobne ze snopami kwiatów. Nad pochodem góruje olbrzymia chorągiew. Żałobnicy zawodzą, biją w topory, tłuką w gliniane naczynia. Cały ten pochód śpiewających i zawodzących  staje nad przepaścią.
Wtedy  włócznią kłują rumaka zmarłego i korowód pokonuje przepaść, wlecze się dalej budząc ,,ujęte snem grody”, aż do czasu, gdy narody się obudzą, ,,zgarną pleśń z oczu”. 

Ideą utworu jest myśl, że ideały i dokonania wybitnych jednostek nie umierają i nadal będą budzić w ludziach chęć walki o wolność. Wiersz jest rapsodem. To utwór epicki, podniosły, uroczysty, sławiący bohatera lub wydarzenie. Motto Norwid wziął z historii. Po przetłumaczeniu z łaciny brzmi ono: ,,Przysięgę złożoną ojcu, aż po dziś dzień zachowałem” – to słowa Hannibala wodza armii kartagińskiej. Słowa te mogą oznaczać, że tak jak starożytny Hannibal również i Józef Bem byli wierni idei wolności.

         Utwór ten jest jednym z wierszy, które Norwid poświęcił wybitnym ludziom, którzy zasłużyli się ludzkości jako twórcy sztuki lub nosiciele wielkich  idei : wolności, równości .

 

,,W Weronie”

Norwid wykorzystał w tym wierszu dramat Szekspira ,,Romeo i Julia”. Jest tu zawarta  wyraźna aluzja literacka do tego dramatu. 

Geneza wiersza wiąże się z obecnością, Norwida w Weronie, gdzie zwiedzał ruiny domów Kapulettich i Montekich. Było to wieczorem, po burzy, kiedy niebo znów stało się błękitne. Norwid zaobserwował spadające gwiazdy. W wierszu pisze używając personifikacji,
że cyprysy pełne smutku mówią, że spadające gwiazdy to łzy, którymi niebo płacze nad tragedią młodych zakochanych. Przyroda więc współczuje
nieszczęśliwym kochankom, płacze nad nimi.

        Odmienną postawę zajmują ludzie, którzy podchodzą do tego zjawiska
w sposób naukowy, realistyczny. Uczeni ludzie mówią, że to nie są łzy, a tylko kamienie, spadające meteoryty. 

        Poeta jest wyraźnie po stronie przyrody, opowiada się za współczuciem dla nieszczęśliwie zakochanych. 

         Wiersz ten wpisuje się w kontekst ballady Adama Mickiewicza
,,Romantyczność”. W tamtym utworze również mieliśmy do czynienia z dwoma postawami wobec tragedii miłosnej Karusi, która oszalała po stracie ukochanego. Prości ludzie współczuli jej, tak jak przyroda współczuje bohaterom Szekspira w wierszu ,,W Weronie”. Natomiast ludzie uczeni uważają uczucia dziewczyny, jej emocje, to co mówi i widzi - ,,za duby smalone”; za coś ,,co rozumowi bluźni”. 

         Podobnie jak w wierszu ,,W Weronie” tak i w balladzie ,,Romantyczność” romantyczni autorzy (Mickiewicz i Norwid) opowiadają się za wyższością serca
i uczuć. Do obu wierszy możemy zastosować słowa ,, miej serce i patrzaj
w serce”; słowa które stały się myślą przewodnią romantycznych poetów.

Natalia Kopacz