HUMANIŚCI XXI: kwietnia 2019

Julian Przyboś

Notre Dame

Z miliona złożonych do modlitwy palców wzlatująca przestrzeń!

Lecz zdjęło mnie z iglicy jak z haka Wnętrze - przerażenie.

Wyszydzony i opluty wśród poczwar rozdziawionych deszczem
wiem: Co znaczę ja żywy o krok od filarów!
Te mury z odrąbanych skał - jak łby ponade mnie
zmartwychwstają z sarkofagu.

Kto wstrząsnął tą ciemnością, nagiął -
i ogarnął?

Wiem. Obciążone Jezusami krzyże
trzeba wyostrzyć w piony budowniczych drabin
i swoją wolę, zrównaną z niezgłębionym lazurem,
swoją śmierć
z ostrołuku
trafić -

- tam na kluczu sklepienia
drga zamknięty pęd strzał -

I trwać pod hurgotem głazów szybujących wyżej i wyżej,
aż je, nie skończone, nagły zawrót
stoczy ze szczytu
w dwie wieże, urwane dna.

Kto pomyślał tę przepaść i odrzucił ją w górę?

Wskazówki do interpretacji znajdziesz tu:
http://blogwib.blogspot.com/2016/10/kacik-maturzysty-32-interpretacja.html

Motyw katedry w kulturze:

https://m.youtube.com/watch?v=EocLKUzsaoc

http://wyborcza.pl/7,75410,24674506,dzwonnik-z-notre-dame-victora-hugo-po-200-latach-znowu-na.html

https://kobieta-wp-pl.cdn.ampproject.org/v/s/kobieta.wp.pl/najbardziej-znany-obraz-beksinskiego-splonal-symbol-francji-katedra-notre-dame-6370895267186305a?amp_js_v=a2&amp_gsa=1&amp=1&usqp=mq331AQCCAE%3D#referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&amp_tf=%C5%B9r%C3%B3d%C5%82o%3A%20%251%24s&ampshare=https%3A%2F%2Fkobieta.wp.pl%2Fnajbardziej-znany-obraz-beksinskiego-splonal-symbol-francji-katedra-notre-dame-6370895267186305a

https://m.filmweb.pl/review/Beksi%C5%84ski+na+ekranie-20526

14 kwietnia to Dzień Patrzenia w Niebo... Dziś mamy słoneczną, piękną niedzielę, więc patrzeć jest na co.

☁️⛅⛈🌤🌥🌦🌧🌨🌩🌪🌫🌬🌤🌥🌦⛅

Pamiętacie obraz Józefa Chełmońskiego Bociany?

Obraz "Bociany" powstał w okresie, kiedy Chełmoński mieszkał w mazowieckiej wsi i malował głównie krajobrazy pól, dzikiego ptactwa, pracujących w polu ludzi. Bociany, powstałe w 1900, wystawiono po raz pierwszy w warszawskiej galerii rok później. Krytyka chwaliła obraz za uchwycenie specyficznie polskiego charakteru przyrody, typów ludzkich oraz za niepowtarzalny nastrój.

Co przedstawia obraz? Oracz wraz z synem przypatrują się bocianom na niebie. Chłopi przedstawieni są pośród zielonej, pełnej kwiatów łąki, starszy mężczyzna, zapewne ojciec,odpoczywa i posila się z dwojaków w przerwie wiosennej orki. Na horyzoncie widać rząd brązowych wiejskich chałup krytych strzechami, topole i bocianie gniazdo. Z boku stoją dwa woły na zaoranym już kawałku pola. Chełmoński pokazuje wieś od strony codziennej, dla niektórych nawet brzydkiej. Łączy nastrój chwili, lot ptaków czy zapatrzenie grupy postaci z detalem krajobrazu, jego matowymi barwami i statycznością.

Na podstawie:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Bociany_(obraz_J%C3%B3zefa_Che%C5%82mo%C5%84skiego)

_________________________________________________
Realizm w malarstwie – naśladowczy sposób przedstawiania rzeczywistości oraz kierunek artystyczny w malarstwie drugiej połowy XIX wieku, zakładający wierne odtwarzanie rzeczywistości.

Realizm obrazu :

- scenka z życia codziennego prostych ludzi,
- bose, brudne stopy i spracowane ręce dorosłego mężczyzny świadczą o jego pochodzeniu, ubóstwie i ciężkiej pracy,

- przerwa na odpoczynek jest krótka, chłop nie wraca do domu - jedzenie przynosi mu syn,

- malarz dba o szczegóły ubioru, domostw, krajobrazu,

- ojciec i syn wpatrują się w niebo i kołujące nad nimi bociany, typowe dla polskiego krajobrazu.
_________________________________________________

Bociany zwiastują wiosnę – czas wzmożonej pracy, ale także ożywienia i radości, często traktowane są jako ptaki przynoszące szczęście; być może ojciec i syn wierzą w to, że ten rok będzie dobry, że doczekają obfitych plonów, dzięki którym wyżywią rodzinę.

„Bociany” Chełmońskiego nie tylko przedstawiają piękno natury oraz jej trwały związek z człowiekiem, harmonię między nimi. Obraz ten pokazuje także trudne życie i pracę mieszkańców wsi. Ich codzienne zmagania z trudnościami, stały i rytm życia wyznaczony przez przyrodę oraz radość obcowania z nią.

⚡⚡⚡⚡⚡⚡⚡⚡⚡⚡⚡⚡⚡⚡⚡⚡⚡⚡⚡

Polacy, Litwini i Ukraińcy wierzą, że bociany przynoszą harmonię w rodzinie, na której domostwie gniazdują. Dla chrześcijan to symbol pobożności, zmartwychwstania i czystości. Charakterystyczne dla polskiej kultury przywiązanie i troskę o gniazda bocianów wyraził Cyprian Norwid w utworze pt. Moja piosnka II

Do kraju tego, gdzie winą jest dużą
Popsować gniazdo na gruszy bocianie,
Bo wszystkim służą…
Tęskno mi, Panie…

🌔🌕🌖🌗🌘🌙🌚🌛🌜🌔🌕🌖🌗🌙🌙🌚🌛🌜

O tym, jak bardzo bocian związany był z życiem ludzi na wsi, świadczą przysłowia:

Jak przylecą żurawie, bierz się do grochu prawie; jak przylecą bociany, pierwszy zagon zasiany. (żurawie przylatują już w lutym i często są mylone z bocianami)
Bocian na ogonie jaskółkę przynosi. (jaskółki zjawiają się u nas około 20 kwietnia)
Jak na Gertrudę (17 III) bociek na gnieździe siędzie, wiosna szybko przybędzie.
Gdy bocian na święty Józef (19 III) przybędzie, to śniegu już nie będzie.
Gdy na Józefa bociek siędzie, zimy więcej już nie będzie.
Na święty Józef bocian na stodole, gburze szykuj sochę i jedź orać pole.
Jak na święty Józef bociek przyleci, to na skrzydłach resztki śniegu przynosi.
Jak na świętego Józefa bociany przybędą, to choroby zbożom nic szkodzić nie będą.
Na Zwiastowanie (25 III) zlatują się bocianie.
Na Zwiastowanie przybywaj bocianie.
Na Zwiastowanie bocian na gnieździe stanie.
Na świętego Franciszka (2 IV) zielenią się łany i ze swego zimowiska wracają bociany.
W dzień Wojciecha (23 IV) świętego, ptaki przylatują jego.
Na święty Wojciech zniesie jajko bociek.
Na świętego Izydora (10 V) dla bociana pora.
Na Spasa (6 VIII) boćki do cieplic, a bąki do lasa.
Kiedy bocian u nas trwa po Bartłomieju (24 VIII) mnogi, tedy zima letka będzie, opał niedrogi.
Na Bartłomieja Apostoła bocian do drogi dzieci woła.
Jak bocian przyleci, możecie wyjść na dwór dzieci.
Boćki przyleciały – podwieczorki wróciły, boćki odleciały – podwieczorki zabrały.
Na jednej łące wół patrzy trawy, a bocian żaby.
I bocian wszystkich żab nie wyłowi.
Powiedziały jaskółki, że niedobre są spółki, powiedziały bociany, że niedobre są zmiany.
Wkradł się jak wróbel w bocianie gniazdo.

☀️🌝🌞☀️🌝🌞☀️🌝🌞☀️🌝🌞☀️🌝🌞☀️🌝🌞☀️

W zbiorze zadań na maturę ustną reprodukcje tego obrazu załączono do tematu:
Czemu służą przedstawienia przyrody w tekstach kultury? Omów zagadnienie, odwołując się do obrazu "Bociany" Józefa Chełmońskiego oraz wybranych utworów literackich.

CKE proponuje takie opracowanie tematu:

Wstęp
 integralność człowieka i natury
 przekonanie artystów o ważności kontaktu człowieka z przyrodą
Teza
Przyroda bywa ukazywana przez artystów jako naturalne środowisko człowieka. W takim ujęciu zjawiska przyrodnicze, w szczególności cykliczność rytmu życia, mają decydujący wpływ na jego życie. Argumentacja
a) Rodzajowa scena z życia polskich chłopów na obrazie Józefa Chełmońskiego:
 codzienność mieszkańców polskiej wsi – wiosenna orka (przerwa na zjedzenie posiłku)
 realizm przedstawienia – prawdziwość postaci umieszczonych w centrum obrazu (siedzący na trawie chłop o spracowanych rękach, zmęczonej twarzy i brudnych, czarnych od ziemi nogach zadziera do góry głowę i patrzy na krążące nad polem bociany; stojący obok chłopiec także obserwuje z ciekawością ptaki)  bociany na niebie jako charakterystyczny element polskiego pejzażu – ptak, który cieszył się na wsi polskiej wielkim szacunkiem
 inne szczegóły wiejskiego pejzażu to odpoczywająca zaprzężona do radła para chudych wołów na zaoranej ziemi (prawa strona obrazu); rząd krytych strzechą chałup w oddali oraz samotne drzewo z bocianim gniazdem.
b) Życie w zgodzie z naturą w młodopolskiej powieści "Chłopi" Władysława Stanisława Reymonta:
 zależność prac i obowiązków ludzi oraz odpoczynku od pór roku
 powtarzalność rytmu narodzin i śmierci w otaczającej ludzi przyrodzie
 silny związek bohaterów z ziemią (żywicielką, ale i kryterium wartościowania człowieka)
 naturalna religijność mieszkańców Lipiec (przyroda znakiem obecności Boga na ziemi) – cykl naturalny uzgodniony z cyklem roku liturgicznego.
c) Harmonia między człowiekiem a naturą w powieści "Nad Niemnem" Elizy Orzeszkowej:
 wpływ opisów przyrody na wymowę utworu (bogactwo życia natury towarzyszącej człowiekowi i obficie go obdarowującej; oddalenie od naturalnych praw przyczyną nieszczęść bohaterów, np. Teofila Różyca czy Emilii Korczyńskiej)
 występowanie zjawisk przyrodniczych jako komentarz do zachowań bohaterów (np. burza na Niemnie, skwar w czasie żniw)  szczególna rola Niemna – rzeki rodzimej.
Podsumowanie
Reprezentujący różne okresy w dziejach kultury artyści podkreślali w swoich dziełach, że człowiek żyjący blisko natury rytm swojego życia podporządkowuje jej prawom.

https://cke.gov.pl/images/_EGZAMIN_MATURALNY_OD_2015/Materialy/20141026_Polski_ustny_Zbi%C3%B3r_zada%C5%84.pdf

Oczywiście, to Wy decydujecie o sposobie opracowania tematu i doborze tekstów.

Powodzenia!