Funkcje "Pamiętnika starego subiekta"

W "Lalce" występują dwa rodzaje narracji.
Narrator wszechwiedzący, trzecioosobowy, autorski:

• obiektywnie, z epickim dystansem informuje o świecie przedstawionym, o losach bohaterów, przytacza ich słowa, prezentuje myśli,
•   przytacza opinie jednych bohaterów o drugich bezpośrednio lub za pośrednictwem osób trzecich,
• posługuje się mową niezależną, zależną i pozornie zależną.

Narratorem pierwszoosobowym, subiektywnym, stojącym wewnątrz świata przedstawionego jest Ignacy Rzecki.

Funkcje "Pamiętnika starego subiekta" 

w życiu Rzeckiego:

• przełamuje samotność: zastępuje przyjaciela; Rzecki rozmawia sam z sobą, pisanie spełnia funkcje terapeutyczne,
• umożliwia przywołanie przeszłości, odświeża pamięć, ożywia postaci z dzieciństwa i młodości bohatera, umożliwia sentymentalną podróż w przeszłość
• dla bohatera jest sposobem ćwiczenia myśli, rozrywka intelektualną,
• zawiera analizę rzeczywistości, światopogląd bohatera,
• wypełnia wolny czas,

w powieści Prusa:

• przynosi wiedzę o życiu, charakterze, światopoglądzie Rzeckiego, charakteryzuje go,
• daje możliwość spojrzenia na Wokulskiego z innego punktu widzenia, czyni z "Lalki" powieść polifoniczną,
• podsuwa dodatkową, subiektywna ocenę wydarzeń i postaci,
• przenosi czytelnika w przeszłość,  
• jest źródłem informacji o sytuacji politycznej i społecznej drugiej połowy XIX wieku,
• wzbogaca perspektywę historyczna powieści,
• wprowadza do tekstu humor. 

Podział jest wyraźny i znajduje odzwierciedlenie w spisie treści. 
Autorowi chodziło o system punktów widzenia, odniesień, "luster". Powieść jest nowatorska w stosunku do osiągnięć wielkiego realizmu.