Przykład z matury ustnej - zagadnienie językowe

Dlaczego we współczesnej kulturze tak silna jest tendencja do skracania komunikatów? Omów zagadnienie na podstawie podanego fragmentu, wybranego tekstu kultury oraz własnych doświadczeń komunikacyjnych.

Ostatnio nie mam czasu nawet czytać wiadomości w internecie – wyznał pewien mój znajomy. Czytam tylko heady. Heady, czyli headline’y: nagłówki wiadomości. Trzeba je tylko kliknąć, żeby przeczytać cały artykuł.

Są one trochę jak zwiastun filmowy, który ma zachęcić do kupienia biletu na film; kliknięcie także przecież przekłada się na pieniądze. A żeby się przełożyło, heady muszą pobudzać ciekawość, wzburzać, intrygować, kusić – innymi słowy: muszą być retoryczne. Arystoteles, Kwintylian i Cyceron byliby zapewne pełni podziwu dla twórców owych headów, bo żeby zmieścić retoryczną maszynerię na przestrzeni zaledwie kilkunastu – kilkudziesięciu znaków, hasła, sloganu, jednego zdania lub jego równoważnika, trzeba być mistrzem dyscypliny.

Ale bywa różnie. Najprostszą formą skrócenia wiadomości jest obcięcie jej w połowie. I tak obserwujemy ostatnio modę na niekończenie zdań, a właściwie kończenie ich wielokropkiem. Na przykład: „Miała już dość krytyki. Zwolniła stylistkę. Postanowiła wypróbować…” Co takiego? Nagłówek działa na wyobraźnię. Może jakiś środek upiększający? Może po prostu lustro? Albo: Co się działo, gdy Pitt i McCounaghey odkryli, że są sąsiadami? Jeden drugiemu rzucił… Cóż mógł rzucić? Wyzwisko? Wizytówkę z adresem sprawdzonego hydraulika? Szczerze mówiąc, nie warto klikać. Odpowiedzi są o wiele bardziej banalne od tych, które podrzuci nam wyobraźnia.

Na podstawie: M. Rusinek, Szok, „Gazeta Wyborcza. Magazyn Krakowski”, 30 maja 2014, s 7.
Arystoteles -  grecki filozof, logik, żył w latach 384 p.n.e. – 322 p.n.e.
2 Marcus Fabius Quintilianus, rzymski retor, żył w latach 35 n.e. – 96 n.e.
3 Marcus Tullius Cicero, mówca rzymski, żył w latach 106 p.n.e. – 43 p.n.e.


Pojęcia i terminy
 komunikacja językowa
 funkcje tekstu
 perswazja językowa
Komentarz do zadania
Tekstami kultury przydatnymi do realizacji zadania mogą być np. zwiastuny filmowe, zapowiedzi wydawnicze, teksty reklam, instrukcje, CV, SMS-y oraz niektóre komunikaty internetowe.





 Przykładowa realizacja (1)

Wstęp

Współczesny człowiek żyje wśród wciąż rozrastającego się zbioru informacji. Chce szybko dotrzeć do interesujących go newsów. Jest też zainteresowany szybką wymianą tych informacji, a to umożliwiają mu nowoczesne technologie: Internet i telefonia komórkowa. Współczesne komunikaty są coraz bardziej zwięzłe.

Rozwinięcie

 W przywołanym tekście jest mowa o dużej liczbie komunikatów prasowych w Internecie, braku czasu na ich czytanie, a także o ich perswazyjności. Zdaniem Rusinka autorzy takich informacji wykazują się inwencją w uatrakcyjnianiu ich, by potencjalny czytelnik wybrał właśnie tę, a nie konkurencyjną wiadomość. Skracają więc zdania w tytułach albo kończą wielokropkiem, czyniąc je bardziej intrygującymi. Przekazują w krótkiej formie komunikat, a także zachęcają do przeczytania całego tekstu.

 Tendencja do skracania komunikatów widoczna jest w reklamie, której język jest sugestywny, sloganowy, oparty często na grach językowych i skojarzeniach o funkcji perswazyjnej. Rodzajem reklamy, w której widoczna jest tendencja do skracania komunikatów, są trailery filmowe, czyli zwiastuny premier kinowych. To krótkie filmy zmontowane z fragmentów filmu fabularnego, będące jego zapowiedzią. Trailery i teasery jako odmiany komunikatów reklamowych mają zaciekawić widzów i zachęcić ich do przyjścia do kina. Tak dzieje się właśnie w przypadku oficjalnego zwiastuna 1. sezonu serialu fantasy Gra o tron według prozy George'a R. R. Martina. W trwającej około minuty zapowiedzi zostały zebrane sceny, w postaci kilku sekwencji, prezentujące bohaterów siedmiu rodzin szlacheckich walczących o panowanie nad ziemiami krainy Westeros.

 Skracanie komunikatów widoczne jest także w komunikacji internetowej. Komunikowanie się za pomocą sieci internetowej (komunikatory, chat, IRC, e-mail itp.) ma charakter dwustronny. Wymiana informacji przebiega szybko, dynamicznie, co wymusza skracanie każdej informacji. Stosuje się w tym celu różnego rodzaju akronimy, np.: 3maj się (trzymaj się), 4U – for you (dla ciebie) czy zapis SMS-owy MSZ – moim skromnym zdaniem. Zarówno w e-mailach, jak i w SMS-ach „mówi się” szybko, w krótkiej formie, jak najmniejszym wysiłkiem, gdyż np. SMS-y często powstają w drodze do domu, szkoły lub są tworzone pod ławką w klasie. Różnego rodzaju akronimy, emotikony, skróty i skrótowce to modne środki wyrazu w języku młodzieży.

Zakończenie

Skracanie komunikatów w kulturze współczesnej jest spowodowane tym, że ich nadawcy chcą szybko i w atrakcyjnej formie dotrzeć do odbiorcy. Ważny jest też czas, który staje się cenny także dla odbiorców, dlatego też czytamy heady, oglądamy zwiastuny, a potem decydujemy o tym, który nagłówek „rozwinąć” i który film obejrzeć.




Jak widzicie, schemat odpowiedzi jest prosty: 
wstęp: nawiązanie do tematu, sformułowanie problemu,
rozwinięcie: odwołanie do załączonego tekstu, 
przywołanie tekstu kultury (reklama), 
odwołanie się do własnych doświadczeń (Internet),
zakończenie: wnioski, odpowiedź na pytanie postawione w temacie.

Więcej znajdziecie na:
http://www.cke.edu.pl/images/_EGZAMIN_MATURALNY_OD_2015/Materialy/20141026_Polski_ustny_Zbi%C3%B3r_zada%C5%84.pdf