Ideowi bankruci

                             Wojciech Weiss: Melancholik

                             

Koniec wieku XIX

Przekleństwo?... Tylko dziki, kiedy się skaleczy,
złorzeczy swemu bogu, skrytemu w przestworze.
Ironia?... Lecz największe z szyderstw czyż się może
równać z ironią biegu najzwyklejszych rzeczy?

Wzgarda... lecz tylko głupiec gardzi tym ciężarem,
którego wziąć na słabe nie zdoła ramiona.
Rozpacz?... Więc za przykładem trzeba iść skorpiona,
co się zabija, kiedy otoczą go żarem?

Walka?... Ale czyż mrówka rzucona na szyny
może walczyć z pociągiem nadchodzącym w pędzie?
Rezygnacja?... Czyż przez to mniej się cierpieć będzie,
gdy się z poddaniem schyli pod nóż gilotyny?

Byt przyszły?... Gwiazd tajniki któż z ludzi ogląda,
kto zliczy zgasłe słońca i kres światu zgadnie?
Użycie?... Ależ w duszy jest zawsze coś na dnie.
co wśród użycia pragnie, wśród rozkoszy żąda.

Cóż więc jest? Co zostało nam, co wszystko wiemy,
dla których żadna z dawnych wiar już nie wystarcza?
Jakaż jest przeciw włóczni złego twoja tarcza,
człowiecze z końca wieku?... Głowę zwiesił niemy.

Autor: Kazimierz Przerwa-Tetmajer

Melancholik (gr. mélanos – czarny + chole – żółć; prawdopodobnie stąd m.in. "czarne myśli") – osoba o pesymistycznym, lekowym, negatywnym podejściu do przyszłości, życia, samego siebie, a także codziennych spraw.

Osoba taka często ma trudności z podejmowaniem decyzji, brakuje jej wiary w siebie. Melancholik jest wrażliwy na krytykę swojej osoby, obraźliwy, nerwowy i skłonny do zadumy, spokojny, wyciszony, powściągliwy i mało elastyczny w zachowaniu. Lubi marzyć, oddawać się zadumie.

Melancholik zwykle:

• jest pełen skrajności, jego wzloty są najwyższe, a depresje najgłębsze,
• jest człowiekiem głębokim, skłonnym do rozmyślań i filozofowania,
• traktuje życie z powagą,
• posiada analityczny umysł,
• jest osobą twórczą, przejawia zdolności artystyczne,
• jest perfekcjonistą, swoje surowe wymagania wobec siebie przenosi na innych,
• bywa nieufny i przewrażliwiony, odbiera uwagi personalnie i doszukuje się krytyki.

                                                                                                                                               Wikipedia

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


Notatka

      Nastrój w wierszu Tetmajera: przygnębienie, niewiara, odrętwienie, smutek, zagubienie.  Nastrój obrazuje stan ducha podmiotu lirycznego.

Środek artystyczny	Przykład z tekstu
pytania retoryczne	Przekleństwo? [...] Wzgarda? [...] Walka? [...]Rezygnacja? [...] Rozpacz? [...]
paralelizm składniowy	Walka?... Ale czyż mrówka rzucona na szynymoże walczyć z pociągiem, nadchodzącym w pędzie? Rezygnacja?... Czyż przez to mniej się cierpieć będzie, gdy się z poddaniem schyli pod nóż gilotyny? [...]
wielokropki	Wzgarda?... Lecz tylko głupiec gardzi tym ciężarem, [...] Rozpacz?... Więc za przykładem trzeba iść skorpiona [...]

  Poeta posłużył się pozornym dialogiem – podmiot liryczny stawia pytania, ale sam udziela na nie odpowiedzi, znowu w formie pytania. Taki zabieg pozwolił na ukazanie dramatycznej sytuacji mówiącego, jego samotności w chwili, kiedy potrzebuje oparcia, rady, rozwiązania.

  Adresatami liryku są ludzie żyjący w czasie, kiedy utwór powstał. Nadawcą zaś jest reprezentant pokolenia końca XIX w., który wypowiada się w imieniu swojej generacji, co potwierdza sformułowanie co zostało nam ( Tetmajer nazywany był poeta pokolenia).

 Jest to liryka zwrotu do adresata. Ten typ liryki pozwala na dokładniejszą charakterystykę nie tylko osoby mówiącej, lecz także adresata i wzajemnych relacji pomiędzy tymi uczestnikami komunikacji – podmiot liryczny zwraca się do dekadenta (siebie samego).

 Osoba mówiąca jest zagubiona, zniechęcona do życia. Swoją postawą nawiązuje do popularnej w Młodej Polsce filozofii Schopenhauera, który człowieka postrzegał jako istotę skazaną na cierpienie, nękaną wątpliwościami, lękiem przed śmiercią, poczuciem bezsilności.