Czy dzieła artystyczne powinny pełnić funkcję perswazyjną?

Czy dzieła artystyczne powinny pełnić funkcję perswazyjną? Rozważ problem, odwołując się do przytoczonego wiersza Czesława Miłosza i do innych tekstów kultury.


Czesław Miłosz
DO POLITYKA
Kto ty jesteś człowieku – zbrodniarz czy bohater?
Ty, którego do czynu wychowała noc.
Oto starca i dziecka w ręku dzierżysz los
I twarz twoja zakryta
Jak golem nad światem.
Czy obrócisz w popioły miasto czy ojczyznę?
Stój! Zadrżyj w sercu swoim! Nie umywaj rąk!
Nie oddawaj wyroku niespełnionym dziejom!
Twoja jest waga i twój jest miecz.
Ty, ponad ludzką troską, gniewem i nadzieją
Ocalasz albo gubisz
Pospolitą rzecz.
Ty jesteś dobry i w gronie rodziny
Pieściłeś nieraz blask dziecinnych głów.
Ale jeżeli przeklnie ciebie – milion rodzin?
Biada! Co pozostanie z twoich dobrych dni?
Co pozostanie z twoich krzepkich mów?
Ciemność nadchodzi.
Gwarne miasta i pola, kopalnie, okręty
Na twojej dłoni ludzkiej, jakże ludzkiej.
Patrz. Linia twego życia tędy będzie szła.
Trzykroć błogosławiony
Po trzykroć przeklęty
Władco dobra
Albo władco zła.
[Kraków, 1945]
Czesław Miłosz, Wiersze wszystkie, Warszawa 2011.

.........................................................................................................................................


Znajdź słowo klucz. Od jego zrozumienia zależy Twój sukces.

perswazja -  (łac. persuasio) – sztuka przekonywania kogoś do własnych racji.

Twoja wypowiedź powinna trwać około 10 minut i skladać się z:

1. Określenia problemu i tezy.
2. Argumentacji:
- analizy zalączonego tesktu,
- analizy 2 innych tekstów kultury,
3.  Podsumowania.


Tezę budujesz na podstawie zalączonego tekstu, ale może być ona różna, w zależności od argumentow i tekstów, które przywołasz.

Teza może brzmieć np:
Np.
1. Sztuka powinna pełnić przede wszystkim funkcję perswazyjną, a artyści są szczególnie zobowiązani do zabierania głosu w ważnych dla narodu oraz aktualnych politycznie i społecznie sprawach.
2. Artyści piszą w różnych celach - jedni koncentrują się jedynie na stronie estetycznej swoich dzieł, inni nadają im walory wychowawcze – chcą pouczać swoich odbiorców, wpływać na ich życie. W tym celu stosują w swych dziełach perswazję.

.
Wybierz tę, którą potrafisz trafnie uargumentować. Pamietaj, że na stronie cke.gov.pl znajdziesz zestaw zadań na maturę ustną i po 2 propozycje opracowania podanych tematów.

Propozycja opracowania.

1. Określenie problematyki
Czy sztuka ma koncentrować się jedynie na estetyce? Czy ma także wychowywać odbiorcę? Może także dostarczać człowiekowi rozrywki? A może godzić w sobie wszystkie te cele?
 Teza
Sztuka powinna pełnić przede wszystkim funkcję perswazyjną, a artyści są szczególnie zobowiązani do zabierania głosu w ważnych dla narodu oraz aktualnych politycznie i społecznie sprawach.

2. Argumentacja
A) Odwolanie do załączonego tekstu

Do polityka Cz. Miłosza:
- wiersz powstał tuż po wprowadzni w Polsce ustroju totalitarnego - komunizmu
- funkcja perswazyjna: poeta zwraca się bezpośrednio do adresata swej wypowiedzi, którym jest (anonimowy) polityk sprawujący wysoki urząd państwowy, w ściśle określonych celach: aby mu uświadomić, jak duża odpowiedzialność za jednostki i całą społeczność na nim ciąży („starca i dziecka w ręku dzierżysz los”), jak potężny wpływ ma na rzeczywistość („Gwarne miasta i pola /Kopalnie, okręty/Na twojej dłoni ludzkiej”) i jaką moc wydawania wyroków („Twoja jest waga i twój jest miecz”)
- postać mówiąca wyjaśnia, że od wyboru (dobra lub zła) będzie zależał charakter jego władzy, może być „trzykroć błogosławiony” lub „po trzykroć przeklęty”
- adresat liryczny musi mieć świadomość, że swoimi decyzjami „ocala lub gubi/ Pospolitą rzecz”
- skłania go do wnikliwego wglądu we własną osobę i wzięcia odpowiedzialności za władzę i przyjęcia konsekwencji swoich decyzji („Zadrżyj w sercu swoim/ Nie umywaj rąk” – ważny motyw biblijny)
- negatywna ocena adresata, który ma predyspozycje do złego, do rzeczy, których się dokonuje niejawnie, pod osłoną ciemności („Ty, którego do czynu/ Wychowała noc”), działa skrycie („I twarz twoja zakryta”), a czyny mogą budzić powszechne przerażenie, stąd przyrównanie do Golema – istoty niemej, bezmyślnej i okrutnej („Jak golem nad światem”)
- pytanie: „Kto ty jesteś, człowieku?” można potraktować jako próbę skłonienia do refleksji i danie szansy na wybór właściwej drogi
- zwroty do adresata oraz pytania pełnią w wierszu przede wszystkim funkcję perswazyjną.

B)  Odwołanie do wybranego tekstu kultury.

 Pieśń XIV Jana Kochanowskiego:
-  poeta z podejmuje aktualne tematy – wzywa rządzących do odpowiedzialności za państwo
-  zwraca się bezpośrednio do rządzących („Wy, którzy Pospolitą Rzeczą władacie”) – liryka apelu
- szereg wezwań skłaniających do refleksji: aby władcy wyzbyli się egoizmu, aby byli sprawiedliwi i odpowiedzialni, nie kierowali się własnym dobrem, wszystkich traktowali równo, niezależnie od pochodzenia, pamiętali, że nie są bezkarni, bo mają nad sobą Boga.

C) Odwołanie do wybranego tekstu kultury.

 Satyra Do króla Ignacego Krasickiego:
- utwór ma charakter perswazyjny, podejmuje w kunsztownej formie literackiej temat, jaki powinien być władca. Krasicki tworzy swój tekst w momencie nasilenia się opozycyjnych głosów przeciwko królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu ze strony konserwatywnego obozu sarmackiego
- Krasicki w sposób zakamuflowany (zwraca się do króla) próbuje zwrócić uwagę szlachty na jej uprzedzenia, które uniemożliwiają światłemu królowi realizowanie mądrych rządów. Wszystkie zalety króla (jest młody, mądry, przyjacielski, dobry, ceni naukę) w oczach szlachty są wadami i zwracają się przeciw niemu
- poeta stosuje zabieg polegający na odwróceniu sytuacji i zastosowaniu liryki roli – nadawcą jest szlachcic, który formułuje zarzuty wobec króla. Jednocześnie dla myślącego odbiorcy te oskarżenia brzmią absurdalnie – na tyle, że szybko identyfikuje je jako opaczne.

3. Podsumowanie

Artysta powinien angażować się w bieżące sprawy polityczne i społeczne, ponieważ jest, jak inni ludzie, obywatelem swego państwa i przynależy do społeczeństwa. Dzieła sztuki powinny wskazywać właściwe postawy moralne, kształtować poczucie obowiązku społecznego, uczyć odróżniania dobra od zła.


https://cke.gov.pl/egzamin-maturalny/egzamin-w-nowej-formule/materialy-dodatkowe/materialy-dla-uczniow-i-nauczycieli/jezyk-polski-czesc-ustna/