Poeta i władca. Porównanie wierszy Cz. Miłosza i E. Brylla

Czesław Miłosz

Który skrzywdziłeś

Który skrzywdziłeś człowieka prostego
Śmiechem nad krzywdą jego wybuchając,
Gromadę błaznów koło siebie mając
Na pomieszanie dobrego i złego,

Choćby przed tobą wszyscy się skłonili
Cnotę i mądrość tobie przypisując,
Złote medale na twoją cześć kując,
Radzi że jeszcze jeden dzień przeżyli,

Nie bądź bezpieczny. Poeta pamięta
Możesz go zabić - narodzi się nowy.
Spisane będą czyny i rozmowy.

Lepszy dla ciebie byłby świt zimowy
I sznur i gałąź pod ciężarem zgięta.

Washington D.C., 1950

Ernest Bryll
Ten, który

Ten, który skrzywdził człowieka prostego
Wynajdzie rymopisów, co wszystko wymażą
I historyka w dowodach zręcznego
Który wyrzeźbi dzieje z tak dostojną twarzą
Jak nigdy w dziejach jeszcze nie bywało.
Ten, który zbrodnię czynił – byle wyszedł cało
Znajdzie w ciemności wieków swoją sprawiedliwość
Chociaż siał burze, słodkie zbierze żniwo.
Takie jest doświadczenie. A my byśmy chcieli
Aby się słowa poety lękano
By imperatorowie w pomiętej pościeli
Pocili się, myśleli – co o nich pisano
Takie jest doświadczenie, które zawsze znano
I zawsze przeciw głupi poeci lecieli.

Kryterium porównania	Czesław Miłosz Który skrzywdziłeś	Ernest Bryll Ten, który
Podobieństwa – zasada zestawienia	·         słowo który w tytule ·         fraza skrzywdzić człowieka prostego ·         wizerunek władcy despoty ·         wizerunek poety, od którego zależy pamięć o władcy
Obraz władcy	·         tyran, despota ·         krzywdzi prostych ludzi, ·         otaczają go pochlebcy i kłamcy, ·         wymusza pochwały przemocą, ·         wzbudza strach, ·         drwi z ofiar, ·         jest bezduszny, okrutny, ·         ma poczucie bezkarności, ·         miesza dobro i zło,		·         zbrodniarz, ·         krzywdzi prostych ludzi, ·         nagina zasady moralne, ·         korumpuje poetów i historyków, ·         śpi spokojnie, czuje się bezpiecznie, ·         słodkie zbierze żniwo – jest bezkarny
Obraz poety	·         pamięta o krzywdach, ·         przekazuje prawdę potomnym, ·         wymierza sprawiedliwość despocie, ·         odważny, wyróżnia się spośród innych, ·         nie boi się śmierci, ·         „narodzi się nowy” – będzie miał następców,		·         rymopis – określenie pejoratywne, ·         gotów kłamać, ·         ulega presji, ·         karierowicz, ·         poeta –idealista nazwany jest głupim,
Cechy języka	·         styl patetyczny, ·         paralelizmy składniowe, ·         apostrofa do tyrana, ·         profetyzm, przestroga ·         kategoryczny ton,		·         ironia, ·         lekceważące, negatywne określenie” rymopis”, ·         parafraza przysłowia: Kto sieje wiatr, ten zbiera burzę: Chociaż siał burze, słodkie zbierze żniwo, ·         użycie wyrażeń: z  dostojną twarzą, swoja sprawiedliwość na określenie kłamstwa,
Wniosek	·         despota nie jest bezkarny, ·         osąd potomnych jest bolesny, ·         lepsze byłoby dla niego samobójstwo, ·         poezja jest niezwyciężona, ·         brak konkretnego czasu, prawda uniwersalna		·         despota może być spokojny, zawsze znajdą się tchórze/karierowicze, którzy zafałszują historię, ·         wiara w siłę poezji jest złudzeniem, ·         takie jest doświadczenie – tak było zawsze

Wnioski z interpretacji porównawczej

Wiersz Brylla jest polemicznym nawiązaniem do wiersza Miłosza. Aluzyjność jest widoczna już w tytule oraz w  kreacji postaci władcy i poety. Bryll polemizuje z opinią, że poeci byli sumieniem władców i zawsze mówili prawdę, stosuje ironię, wg niego poeci i historycy są na usługach władców, a sprawiedliwość dziejowa nie istnieje.


Opracowano na podstawie: A. Juranek, M. Młynarczyk, G. Wiendlocha, J. Wiendlocha, Z. Zając, Nowa matura. Język polski, Bielsko - Biała 2007.


Pamiętaj o kontekstach!
Np.

- kontekst historyczny: komunizm w Polsce,
-kontekst biograficzny: decyzja Milosza o pozostaniu za granicą,

- kontekst historycznoliteracki: postawy polskich pisarzy wobec rządu komunistycznego, od Herberta postawy wyprostowanej po oportunizm Borowskiego i Wazyka,

- kontekst literacki: "Zniewolony umysł" Cz. Miłosza, "Rzeka" Ważyka, "Przesłanie pana Cogito" Herberta itd, do wyboru.

Więcej na:
http://fraza.univ.rzeszow.pl/teksty_naukowe/PASZKOWSKABryll-Milosz-popr.pdf